Kĩ năng thiết kế bài học theo hướng dạy học tích cực

A. HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

Đọc thông tin sau:

Ý kiến 1: “Một giáo án giống như một thời khóa biểu và là bản đồ dẫn đường cho hướng đi của một tiết học”.

Ý kiến 2: “Nhiều nhà giáo dục học nổi tiếng đã chứng minh thực tế là 60% chất lượng giờ dạy tốt là tùy thuộc vào khâu chuẩn bị soạn giáo án, còn lại 40% là tùy thuộc vào năng lực sư phạm và kinh nghiệm của người Thầy”.

Ý kiến 3: “Giáo án chỉ ra nội dung của bài học và giúp đảm bảo trật tự khoa học của thông tin, đưa ra kỹ năng học tập được sử dụng trong giờ và các phương tiện hỗ trợ cần thiết theo yêu cầu”.

Ý kiến 4: “Khi lên lớp dạy học, tôi chỉ cần đọc trước sách giáo khoa mà không cần phải chuẩn bị giáo án”.

Bạn có đồng tình với các ý kiến trên không? Theo bạn việc chuẩn bị giáo án có ý nghĩa gì với việc dạy học trên lớp của người giáo viên?

Hoạt động 1:

1. Cá nhân có ý kiến, các bạn khác trao đổi, bổ sung.

2. Nhóm ghi lại các ý kiến và tổng hợp thành ý kiến chung của nhóm.

Hoạt động 2:

1. Giáo viên cho các nhóm trao đổi ý kiến, các nhóm khác theo dõi và phản biện.

2. Giáo viên nhận xét và cho ý kiến.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Đọc thông tin sau:

Để dạy học phát huy được tính tích cực của học sinh, người giáo viên phải lập kế hoạch bài học.

Kế hoạch bài học phải thể hiện được các hoạt động dạy học chủ yếu, thông qua tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động nhằm đạt mục tiêu của mỗi bài học.

Các thuật ngữ tương đương với “Lập kế hoạch bài học” là:

– Soạn giáo án

– Thiết kế bài học

– Soạn bài

– Thiết kế kế hoạch bài học

Trong tài liệu này dùng thuật ngữ: Thiết kế kế hoạch bài học với ý nghĩa là giáo viên thiết kế các hoạt động học tập cho học sinh khi lập kế hoạch bài học.

          Hoạt động 1: Tìm hiểu việc chuẩn bị cho việc thiết kế kế hoạch bài học.

Nghiên cứu sách giáo viên Toán 2 trang 12-15 và tài liệu 2 trang 71-74 để trả lời các câu hỏi sau:

+ Nêu các loại bài học/tiết học.

+ Những việc cần làm khi chuẩn bị thiết kế kế hoạch bài học.

1. Cá nhân trình bày câu trả lời, các bạn khác góp ý, bổ sung.

          2. Nhóm ghi chép các ý kiến, tổng hợp các ý kiến thành bản báo cáo chung của nhóm. Báo cáo giáo viên.

1. Các nhóm cử người trình bày ý kiến, các nhóm khác nhận xét, góp ý.

2. Giáo viên kết luận và đánh giá chung.

Đọc thông tin sau:

Khi chuẩn bị thiết kế kế hoạch bài học, người giáo viên cần tiến hành các bước sau:

          Bước 1: Xác định mục tiêu kế hoạch bài học

          * Những căn cứ để xác định mục tiêu kế hoạch bài học:

1. Dựa vào chuẩn kiến thức, kỹ năng

Từ chuẩn kiến thức, kỹ năng ta cần xác định những chuẩn thuộc nội dung bài học.

2. Phân tích học sinh

– Với mỗi bài học cần phân tích học sinh ở những khía cạnh sau:

Những điều học sinh đã biết, đã làm được trước bài học và có liên quan đến bài học; Những điều học sinh cần học được trong bài này; Học sinh có những khó khăn, thuận lợi gì khi học bài này.

– Khi phân tích học sinh, người ta thường dùng các câu hỏi sau:

+ Học sinh đã có những kiến thức, kỹ năng nào liên quan đến bài học này?

+ Học sinh cần được học gì từ bài học này?

+ Học sinh thường gặp những khó khăn gì hay mắc những sai lầm nào khi học bài này?

+ Học sinh có những thuận lợi gì khi học bài này?

+ Học sinh có thể sử dụng những đồ dùng học tập, phương tiện học tập nào trong bài học này?

+ Học sinh thích những hoạt động học tập nào trong bài này?

* Mục tiêu kế hoạch bài học là đích đặt ra cho học sinh cần đạt được sau khi học xong bài học. Mục tiêu đặt ra cần cụ thể, có thể đánh giá được, phù hợp với đối tượng học sinh của một lớp học, phù hợp với điều kiện thực tế và khuôn khổ thời gian của tiết học.

Mục tiêu thường bao gồm ba thành tố: kiến thức; kỹ năng; thái độ.

Những từ nên dùng để viết mục tiêu như:

– Xác định, nhận ra, đếm, phát biểu, giải thích, lựa chọn… (Về kiến thức).

– Quan sát, so sánh, đối chiếu… (Về kỹ năng)

– Có ý thức, tự giác, bảo vệ… (Về thái độ)

Bước 2: Thiết kế các hoạt động học tập

* Thiết kế hoạt động trải nghiệm Học sinh: Hoạt động trải nghiệm nhằm tạo cơ hội cho học sinh trải qua tình huống có vấn đề, cần tìm hiểu để làm nảy sinh kiến thức mới. Giáo viên có thể tạo ra các hoạt động để học sinh nghe, nói, đọc, viết, nhìn, thực hiện, cảm nhận được nội dung của tình huống.

Trong tình huống đó chứa đựng những nội dung kiến thức của bài học học sinh chưa biết và những thao tác, kỹ năng các em chưa được làm.

Khi thiết kế phần trải nghiệm, giáo viên cần chú ý những điểm sau:

– Nội dung trải nghiệm được xây dựng dựa vào mục tiêu bài học. Học sinh cần học được gì thì đưa nội dung đó vào phần trải nghiệm.

– Chọn nội dung trải nghiệm ở mức độ thấp nhất có thể, để học sinh dễ nhận ra bài học trong đó.

– Khi xác định nội dung trải nghiệm cần kết hợp với kết quả phân tích học sinh. Tình huống trải nghiệm nên xuất phát từ những lỗi hoặc những khó khăn học sinh thường mắc phải.

– Đưa ra các hình thức trải nghiệm hấp dẫn, thú vị và gắn bó với cuộc sống thường ngày của học sinh (Cố gắng đưa ra nhiều cách trải nghiệm để từ đó có thể chọn được cách tốt nhất).

* Thiết kế phần phân tích và rút ra bài học:

Khi thiết kế phần phân tích, người ta thường đưa ra ba cách làm sau:

Cách 1: Chi tiết – Đơn vị kiến thức – Bài học chung.

Với cách này, giáo viên hướng dẫn học sinh nêu lại các thông tin chi tiết, các thao tác cụ thể và rút ra các bài học nhỏ tương đương với các đơn vị kiến thức. Từ các bài học nhỏ/các đơn vị kiến thức, giáo viên hướng dẫn học sinh rút ra bài học chung. Ở tiểu học thường làm cách này.

Cách 2: Đơn vị kiến thức – Chi tiết – Bài học chung.

Với cách này, giáo viên hướng dẫn học sinh rút ra các ý chính/các đơn vị kiến thức trước, sau đó giúp học sinh đưa ra/nhắc lại các thông tin chi tiết, các thao tác cụ thể minh họa cho các đơn vị kiến thức được rút ra. Cuối cùng, giáo viên tổng hợp các đơn vị kiến thức thành bài học chung. Cách phân tích này khó khăn cách phân tích trên vì nó đòi hỏi khả năng tổng hợp thông tin cao và khả năng diễn đạt tốt.

Cách 3: Bài học chung – Đơn vị kiến thức – Chi tiết.

Cách này khó nhất, vì thế ta không đi sâu phân tích cách này.

Tuy nhiên, dùng bất cứ cách nào thì phần phân tích cũng cần đảm bảo giúp học sinh:

– Nhắc lại được các chi tiết thông tin, các thao tác, các hành vi, các sự vật hiện tượng, yếu tố diễn ra trong phần trải nghiệm.

– Đánh giá, phân tích các chi tiết trên; sắp xếp các chi tiết thành các tiến trình, theo các logic.

– Đưa ra kết luận, cách làm tốt nhất, bài học chung.

Khi tiến hành phân tích, ta tổ chức cho học sinh học theo nhóm (Cá nhân – cặp đôi – nhóm).

Hoạt động 2: Tìm hiểu thiết kế kế hoạch bài học

Dựa vào thông tin trong hoạt động 1, trao đổi về hình thức và nội dung của một thiết kế kế hoạch bài học.

1. Cặp đôi báo cáo kết quả, các cá nhân khác nhận xét, góp ý.

2. Nhóm cho người ghi lại và tổng hợp thành báo cáo chung của nhóm.

1. Các nhóm cử người trình bày ý kiến, các nhóm khác nhận xét, góp ý.

2. Giáo viên nhận xét và đánh giá.

C. QUAN SÁT MẪU KẾ HOẠCH BÀI HỌC

Ngày…….. tháng …….năm

Tuần………….

Môn Toán

Bài:…………..

Những kiến thức, kỹ năng học sinh đã biết có liên quan đến bài học.

Những kiến thức, kỹ năng trong bài học cần được hình thành.

          I. Mục tiêu

Về kiến thức; kỹ năng; thái độ.

          II. Chuẩn bị/Đồ dùng dạy học

– Giáo viên

– Học sinh

          III. Các hoạt động dạy – học chủ yếu

          * Mẫu 1:

          * Mẫu 2: